Από το Πρασούδι ως τη Λυγιά και πίσω στο Λαδοχώρι

Από το Πρασούδι ως τη Λυγιά και πίσω στο Λαδοχώρι;

Ναι. Από το Πρασούδι ως τη Λυγιά και πίσω στο Λαδοχώρι... αυτό το ταξίδι θα κάνουμε σήμερα. Το ταξίδι που κάνουν τα μάτια μας κάθε φορά που κοιτούν τα παραθύρια της τάξης μας:

- Τι βλέπετε από τα παραθύρια της τάξης μας;

Αυτή την ερώτηση ετοιμάζομαι να κάνω στα μαθητούδια μου αύριο, στο πρώτο μάθημα των εικαστικών. Και θα περιμένω απαντήσεις όχι με λόγια αλλά με έργα. Έργα ζωγραφικής.

Δεν ξέρω τι θα απαντήσουν τα παιδιά. Και τι τα παιδικά ματάκια βλέπουν. Όταν κοιτούν εκεί έξω, στον πανέμορφο πίνακα που απλώνεται μπροστά από την αίθουσά μας. Αφήστε με όμως κατ' αρχάς να σας ξεναγήσω σε όσα βλέπει ο φακός της φωτογραφικής μηχανής:

Το λιμάνι, το φυσικό λιμάνι της Ηγουμενίτσας. Ο πάλαι ποτέ "έρημος λιμήν του Θουκυδίδη". Πινακίδες, δέντρα, προβολείς, θάλασσα, καράβια. Και στο βάθος ο Δρέπανος και τα βουνά της Κέρκυρας. Κι ανάμεσα, ανάμεσα στο Δρέπανο και στην Κέρκυρα, ένα μικρό νησάκι, μια βραχονησίδα. Αυτό είναι το Πρασούδι. Και η αφετηρία του ταξιδιού μας.

Τι είναι το Πρασούδι;

Από την ιστοσελίδα του Δήμου Ηγουμενίτσας, παραθέτω την πληροφορία:

Κατά την παράδοση το νησάκι Πρασούδι στον κόλπο της Ηγουμενίτσας ήταν ο βράχος που έριξε ο Κύκλωπας Πολύφημος στον Οδυσσέα.

Την ώρα που ο πολυμήχανος Οδυσσέας το έσκαγε με τους συντρόφους του από τη σπηλιά του φοβερού Κύκλωπα. Και που του φώναζε το αληθινό του όνομα:

"Κύκλωψ, αι κεν τις σε καταθνητών ανθρώπων

οφθαλμού είρηται αεικελίην αλαωτύν

φάσθαι Οδυσσήα πτολιπόρθιον εξαλαώσαι,

υιόν Λαέρτεω, Ιθάκη ένι οικί' έχοντα."

Ομήρου Οδύσσεια, κεφ. ι', 504

Και σε ελεύθερη μετάφραση του ομηρικού κειμένου από το Δημήτρη Λιαντίνη, διαβάζουμε στο βιβλίο του Γκέμμα (σελ. 99 )

- Εεεέ, Πολύφημε. Άτσαλε και χάχα! Αν σε ρωτήσουνε ποτές, ποιος σου πούλησε την άγρια τυφλομάρα στο φεγγί σου, που ένα το 'χες και κείνο όρτσα, να τους ειπείς ο Οδυσσέας. Ο γιος του Λαέρτη. Ο καστροκαταλύτης...

Και στην Ιστορία της Τρίτης Δημοτικού διαβάζουμε:

"Άρπαξε τότε έναν τεράστιο βράχο ο Κύκλωπας και τον έριξε στο καράβι μα δεν το χτύπησε. Κι αμέσως σήκωσε τα χέρια του στον ουρανό και είπε:

- Πατέρα Ποσειδώνα, τον Οδυσσέα που με τύφλωσε μην τον αφήσεις να γυρίσει στην Ιθάκη, μα αν είναι να γυρίσει να περάσει χίλια βάσανα, να φτάσει μόνος, με ξένο πλοίο, κι εκεί να τον βρουν καινούριες συμφορές."

Αυτό λέει η παράδοση πως είναι το Πρασούδι. Το μνημείο αυτής της φοβερής σκηνής που ζωντανεύει στο νου μας μια στιγμή χαμένη στα βάθη του χρόνου και του μύθου. Και που όπως όλο το έργο του Ομήρου συνοδεύεται από βαθύτατους συμβολισμούς. Η διαφυγή του Οδυσσέα από τη σπηλιά του Κύκλωπα περικλείει τον αγώνα του κάθε ανθρώπου από το σκοτάδι της αμάθειας για να βγει έξω, στο φως της γνώσης. Κι από Κανένας να γίνει άνθρωπος με όνομα.

Τέτοιον αγώνα έκαναν και οι παππούδες μας, οι αρχαίοι Έλληνες. Κι ο Όμηρος, ο τυφλός τραγουδιστής, που άλλο δεν είναι παρά ο πρόαγγελος του δημοτικού μας τραγουδιού, αποτύπωσε στην Οδύσσεια αυτήν την τιτάνια προσπάθεια του λαού μας. Έτσι δεν ερμήνευσε τον πηγαιμό προς την Ιθάκη ο ποιητής της νεότερης Ελλάδας ο Κωνσταντίνος Καβάφης;

Από τον Όμηρο επίσης μαθαίνουμε πως ο Οδυσσέας ξαναγύρισε στην περιοχή αυτή, στη Θεσπρωτία. Αποβιβάστηκε στις ακτές της, φιλοξενήθηκε από το βασιλιά Φείδωνα και ταξίδεψε ως το μαντείο της Δωδώνης για να πάρει χρησμό. Η Θεσπρωτία εκείνα τα χρόνια, όπως μας πληροφορεί και πάλι η ιστοσελίδα του Δήμου μας, αποτέλεσε την κοιτίδα των περισσότερων ελληνικών φύλων. Αλλά και στο πρώτο μάθημα Ιστορίας φέτος αυτό μάθαμε. Πως από την περιοχή της Πίνδου ξεκίνησε η περίφημη Κάθοδος των Δωριέων που σηματοδοτεί το πέρασμα από τη μυκηναϊκή εποχή και την προϊστορία, στα γεωμετρικά χρόνια και στην ιστορία των αρχαίων χρόνων. Μάλιστα, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, μόλις 80 χρόνια μετά τα Τρωικά οι Δωριείς κυρίευσαν την Πελοπόννησο. (Δες Ιστορία της Δ' Δημοτικού, σελ. 8 )

Να λοιπόν γιατί το Πρασούδι δε συμβολίζει μόνο την επιτυχία του Οδυσσέα να συνεχίσει το ταξίδι του προς την Ιθάκη αλλά και τη χρονική περίοδο που οι Δωριείς ξεκινούσαν την κάθοδό τους από την Πίνδο προς τη νότια Ελλάδα.

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός ξεψυχά. Οι Δωριείς, οι απόγονοι του Ηρακλή όπως πίστευαν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους, επικρατούν. Και μια νέα περίοδος αρχίζει. Η Γεωμετρική. Τότε λέγεται πως δημιουργήθηκαν και τα έπη του Ομήρου. Τον όγδοο αιώνα προ Χριστού. Κι ας έγινε ο Τρωικός πόλεμος αιώνες πριν...

Θα ακολουθήσει η Αρχαϊκή περίοδος. Η εποχή που όλα τα ελληνικά φύλα, Δωριείς, Αιολείς, Ίωνες, νιώθουν πια πως τους ενώνουν κοινοί δεσμοί. Πως αποτελούν τον ίδιο λαό, τους Έλληνες. Γιατί μιλάνε την ίδια γλώσσα, έχουν κοινή θρησκεία, κοινή καταγωγή, ίδια ήθη και έθιμα. Γι' αυτό και οργανώνουν κοινές εκδηλώσεις, πχ τους Ολυμπιακούς αγώνες, όπου συμμετέχουν αθλητές από όλες τις γωνιές του ελλαδικού χώρου.

Την περίοδο αυτή διακόπτει η επίθεση των Περσών. Η Ελλάδα κινδυνεύει να αφανιστεί. Ο εχθρός είναι πολύ πιο δυνατός και ο στρατός του τεράστιος. Οι Έλληνες θυμούνται τον Όμηρο και τον Οδυσσέα. Επιστρατεύουν το μυαλό τους. Και νικούν. Λίγο αργότερα ο Παρθενώνας θα σφραγίσει αυτή την περίοδο της δόξας και της δύναμης των Ελλήνων και που την ονομάζουμε Κλασική περίοδο. Είναι η πιο λαμπρή στιγμή της ιστορίας μας.

Δεν πρόλαβε όμως να στηθεί ο Παρθενώνας και οι Έλληνες άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους. Ένας εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Σπαρτιάτες, που ονομάστηκε Πελοποννησιακός πόλεμος και έφερε σε αντιπαράθεση όλους σχεδόν τους Έλληνες. Την ιστορία αυτού του πολέμου έγραψε ο σπουδαίος ιστορικός Θουκυδίδης.

Από το Θουκυδίδη μαθαίνουμε πως μία από τις μάχες αυτού του πολέμου έγινε στη δική μας περιοχή. Και συγκεκριμένα μια ναυμαχία, μια μάχη δηλαδή στη θάλασσα. Από την ιστοσελίδα του Δήμου μας παραθέτουμε το εξής:

Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο οι Θεσπρωτοί και οι άλλοι Ηπειρώτες συμμάχησαν με τους Πελοποννήσιους κατά των Αθηναίων και των Κερκυραίων. Το 433 π.χ. έγινε η περίφημη ναυμαχία των Συβότων μεταξύ Κορινθίων και Κερκυραίων, κατά την οποία και οι δύο αντιμαχόμενοι θεώρησαν ότι νίκησαν και έστησαν τρόπαιο. Κατά νεότερη έρευνα, τα Σύβοτα της αρχαιότητας ήταν τα νησάκια της Λυγιάς Ηγουμενίτσας, τα οποία καλύφθηκαν αργότερα από τις προσχώσεις του Θύαμι ποταμού.

Πού είναι η Λυγιά; Μα δίπλα ακριβώς από τη μεγάλη παραλία του Δρέπανου. Εκεί που κάθε καλοκαίρι απολαμβάνουμε τα μπάνια μας. Και που τη διακρίνουμε από τα παραθύρια της τάξης μας στο βάθος δεξιά. Και λίγο πιο πέρα από το Πρασούδι, το βράχο του Κύκλωπα Πολύφημου. Μια γραμμή στον ορίζοντα που διηγείται με το δικό της τρόπο την πορεία των Ελλήνων από τον Τρωικό πόλεμο ως τον Πελοποννησιακό.

Ευτυχώς η Ελλάδα κατάφερε να επιζήσει και από τον πόλεμο αυτό. Μάλιστα ακολούθησαν και νέες λαμπρές στιγμές της ιστορίας μας όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Αλέξανδρος, πραγματοποίησε εκστρατεία στην Ασία. Δημιουργώντας έτσι μια τεράστια αυτοκρατορία. Μια ελληνική αυτοκρατορία. Και διαδίδοντας σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα.

Και πρέπει εδώ να τονίσουμε πως ο Αλέξανδρος είχε πατέρα Μακεδόνα μα μητέρα Ηπειρώτισσα. Την περίφημη Ολυμπιάδα, την πριγκίπισσα του ηπειρώτικου φύλου των Μολοσσών.

Εκείνη την εποχή η Ήπειρος βρίσκεται σε ακμή. Γι' αυτό και η Ολυμπιάδα, η μετέπειτα μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έλαβε μόρφωση ξεχωριστή. Μόρφωση που έπαιξε τεράστιο ρόλο στη διαπαιδαγώγηση του νεαρού Αλέξανδρου. Εξάλλου ο Αλέξανδρος αισθανόταν περήφανος που καταγόταν η μητέρα του από τους Μολοσσούς, διότι σύμφωνα με την παράδοση οι Μολοσσοί ήταν απόγονοι του ομηρικού ήρωα Αχιλλέα.

Ο Αλέξανδρος πεθαίνει στα 323 π.Χ. Και ο θάνατος του σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της ιστορίας της αρχαίας Ελλάδας. Μπαίνουμε πια στην Ελληνιστική περίοδο. Μια τελευταία αναλαμπή αυτών των χρόνων αποτελεί ο βασιλιάς της Ηπείρου, Πύρρος.

Ο Πύρρος ήταν ξάδερφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, απόγονος κι αυτός του βασιλικού οίκου των Μολοσσών. Θέλησε λοιπόν να μιμηθεί τα κατορθώματα του ξαδέρφου του και για το λόγο αυτό ξεκίνησε εκστρατεία στη γειτονική Ιταλία. Εκστρατεία που ξεκίνησε από τα δικά μας παράλια, της Θεσπρωτίας.

Δυστυχώς, αν και ο Πύρρος κατάφερε δύο φορές να νικήσει τους τότε κατοίκους της Ιταλίας, τους Ρωμαίους, την τρίτη φορά που συγκρούστηκε μαζί τους ηττήθηκε και αναγκάστηκε να γυρίσει στην Ήπειρο.

Αυτή όμως η εκστρατεία του Πύρρου προκάλεσε λίγο αργότερα την επίθεση των Ρωμαίων κατά της Ελλάδας. Μια επίθεση μοιραία. Γιατί κατέληξε στην κατάκτηση του τόπου μας από τους Ρωμαίους και έβαλε τέλος στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας.

Οι Ρωμαίοι φάνηκαν ιδιαίτερα εκδικητικοί στον τόπο μας, στο βασίλειο του Πύρρου. Από την ιστοσελίδα του Δήμου Ηγουμενίτσας και πάλι αναφέρουμε:

Όταν το 168 π.χ. οι Μακεδόνες νικήθηκαν από τους Ρωμαίους, ο Ρωμαίος στρατηγός Αιμίλιος Παύλος επιστρέφοντας από την Πύδνα, για λόγους αντεκδίκησης λεηλάτησε και κατέστρεψε 70 πόλεις της Ηπείρου και πήρε 150.000 αιχμαλώτους ως δούλους (167 π.χ.). Οι περισσότερες από τις πόλεις που καταστράφηκαν ήταν των Μολοσσών και ορισμένες των Θεσπρωτών (Ελέα, Τιτάνη) και η Ήπειρος έκανε πολλούς αιώνες να αναλάβει από την καταστροφή αυτή. Όταν ο Στράβων επισκέφθηκε την Ήπειρο (β' μισό του 1ου π.χ. αιώνα) βρήκε τη χώρα "ως επί το πλείστον έρημον".

Οι Ρωμαίοι βέβαια φρόντισαν να χτίσουν τους δικούς τους οικισμούς στην περιοχή της Θεσπρωτίας. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει μάλιστα φέρει στο φως ρωμαϊκά μνημεία και στον τόπο που βρίσκεται το σχολείο μας, στο Λαδοχώρι. Από την ιστοσελίδα του Δήμου Ηγουμενίτσας διαβάζουμε:

Η Pax Romana (Ρωμαϊκή ειρήνη) έγινε αισθητή στην Θεσπρωτία από τον 1ο μ.χ. αι. μέχρι την περίοδο της μεγάλης κρίσης των μέσων του 3ου. Ένας αρκετά εκτεταμένος οικισμός των πρώτων μετά χριστόν αιώνων, ο οποίος δημιουργήθηκε στο μυχό του κόλπου της Ηγουμενίτσας στην περιοχή του Λαδοχωρίου, φαίνεται ότι επέζησε και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (έως τον 6ο αι.).

Η έπαυλη του Λαδοχωρίου με τις ανάγλυφες μαρμάρινες ρωμαϊκούς σαρκοφάγους, και τα ιδιαίτερα σημαντικά ευρήματα του 3ου μ.χ.αι. από το νεκροταφείο στο οικόπεδο του Μουσείου, ήρθαν τα αποδείξουν ότι ο κόλπος της Ηγουμενίτσας, ο "έρημος λιμήν" του Θουκιδίδη, έπαιξε έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ύστερη αρχαιότητα. Και γενικότερα η Θεσπρωτία αποτέλεσε το προγεφύρωμα της Ελλάδας προς την Ιταλία, και αντίστροφα. "Πρόκειται της Ελλάδος προς την Ιταλία" κατά τον Πολύβιο.

Και από την ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού δίνουμε τις ακόλουθες αναλυτικές πληροφορίες που αφορούν ξανατονίζουμε τη γειτονιά του σχολείου μας, το Λαδοχώρι, προέκταση πλέον σήμερα της πόλης της Ηγουμενίτσας:

Η έντονη οικοδομική δραστηριότητα που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή του κάμπου του Λαδοχωρίου, ανατολικά του νέου λιμανιού της Ηγουμενίτσας, είχε σαν αποτέλεσμα τον εντοπισμό -προ μίας δεκαετίας- ενός άγνωστου μέχρι τότε στην έρευνα παράλιου οικισμού των ύστερων ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων. Κατά την τελευταία δεκαετία, έχουν ανασκαφεί αρκετά οικόπεδα ιδιωτών φέρνοντας στο φως σημαντικά τμήματα του προαναφερθέντος οικισμού, οικίες, τμήματα του πολεοδομικού ιστού, λουτρά, συχνά στο επίπεδο της θάλασσας ή και αρκετά χαμηλότερα από αυτό.

Κατά την περίοδο του ρωμαϊκού αποικισμού και της ειρήνης που επικράτησε κατά τους δύο πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες και η οποία ευνόησε την ανάπτυξη κάποιων νέων οικιστικών εγκαταστάσεων στα ηπειρωτικά παράλια, τοποθετείται και η ίδρυση του οικισμού στο Λαδοχώρι, του οποίου η ζωή φαίνεται πως εκτείνεται από το 2ο μ.Χ. αιώνα έως και τα βυζαντινά χρόνια. Ίχνη οχύρωσης δεν έχουν εντοπιστεί, αν και το κάστρο της Ηγουμενίτσας, του οποίου η ίδρυση ανάγεται μέχρι την περίοδο της ρωμαιοκρατίας, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ακρόπολη του οικισμού, ο οποίος ωστόσο δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο γνωστό από τις πηγές πόλισμα.

Η περίοδο ακμής του οικισμού κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα επιβεβαιώνεται τόσο από την έκταση και την ποιότητα κατασκευής των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, όσο και από την ανάπτυξη σε κοντινή απόσταση από αυτόν αγροτικών εγκαταστάσεων και επαύλεων, μάρτυρες της συγκέντρωσης πλούτου από ρωμαίους αποίκους που φτάνουν στην περιοχή.

Την ίδια περίοδο, το 2ο και τις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα, χρονολογούνται και τα ευρήματα από τη νεκρόπολη, που έχει εντοπιστεί στη βόρεια είσοδο της πόλης της Ηγουμενίτσας, τα οποία παραπέμπουν σε χρήση του νεκροταφείου παράλληλη με την πρώτη φάση του οικισμού που ανασκάπτεται στο Λαδοχώρι.

Ο εκτεταμένος αυτός οικισμός φαίνεται ότι επέζησε και κατά την αμέσως επόμενη παλαιοχριστιανική περίοδο, όπως δείχνουν τα εντελώς πρόσφατα ευρήματα.

Οι επιδρομές των Γότθων στα μέσα του 6ου αιώνα, οι οποίοι λεηλατούν ολόκληρη την Ήπερο, φαίνεται ότι έθεσαν το οριστικό τέλος στην κατοίκηση της περιοχής του Λαδοχωρίου.

Συντάκτης: Λάζου Θεοδώρα / Κασσιανή Λάζαρη, Ιστορικός-Αρχαιολόγος ΛΒ΄ ΕΠΚΑ / Αρχαιολόγος ΛΒ΄ ΕΠΚΑ

Εδώ το ταξίδι μας τελειώνει. Ένα ταξίδι που ξεκίνησε από τα παραθύρια της τάξης μας και μας ξενάγησε στις πτυχές της τοπικής μας ιστορίας. Από το Πρασούδι και τον Όμηρο, ως τη Λυγιά και την καρδιά της ιστορίας της αρχαίας Ελλάδας και πίσω πάλι εδώ στο Λαδοχώρι και το Ρωμαϊκό οικισμό που άκμασε όταν έκλεισε οριστικά το κεφάλαιο της αρχαίας ελληνικής ιστορίας...

Στόχος μας να ξέρουμε τι βλέπουμε. Και που δε φτάνουν μόνο τα μάτια μας να το αποκαλύψουν. Χρειάζονται και τα άλλα μάτια. Της ψυχής. Τα ίδια μάτια που οδήγησαν τον τυφλό τραγουδιστή τον Όμηρο, να δημιουργήσει τα ωραιότερα ποιήματα όλων των εποχών και όλων των τόπων, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

Είναι τα μάτια που ο εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός, ζήτησε να κρατάμε πάντα ανοιχτά και άγρυπνα.

Τα ίδια μάτια που βλέπουν τον κόσμο όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Και τα παιδιά είναι μεγάλοι καλλιτέχνες. Ολόκληρος Πικάσο το παραδέχτηκε...

Και είναι στο δικό μας χέρι να αφήνουμε τα παιδιά να δημιουργούν. Να τους δίνουμε την ευκαιρία αλλά και τις γνώσεις για να αναπτύξουν τις ικανότητες που η φύση τα προίκισε.

Τα Εικαστικά είναι για τούτο ένα σπουδαίο μάθημα του σχολείου. Όσο σπουδαία είναι και η αρχαία ελληνική ιστορία που τα εικαστικά της μνημεία έρχονται κάθε χρόνο να θαυμάσουν χιλιάδες τουρίστες από κάθε γωνιά της γης.

Η τέχνη των αρχαίων Ελλήνων, η κλασσική τέχνη όπως ονομάζεται, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με όλο τον ελληνικό πολιτισμό. Γι' αυτό και δε νοείται στον τόπο που λέγεται Ελλάδα να μη δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην Αισθητική αγωγή των παιδιών μας.

Εξάλλου και η Παιδαγωγική επιστήμη παραδέχεται πως η Αισθητική αγωγή συμβάλλει τα μέγιστα στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών. Δεν είναι τυχαίο που το μάθημα αυτό κυριαρχεί στην Προσχολική Εκπαίδευση που στόχος της είναι να προετοιμάσει το νήπιο για την είσοδό του στο Δημοτικό Σχολείο. Καλλιεργώντας το παιδί το χέρι του, καλλιεργεί και τη σκέψη του. Και μαθαίνει σιγά σιγά πως η τέχνη είναι όχι μόνο τρόπος έκφρασης αλλά και γλώσσα επικοινωνίας.

Έτσι λοιπόν κι εμείς αύριο θα ξεκινήσουμε το μάθημα της Αισθητικής αγωγής. Με αρχικό ερέθισμα τι βλέπουνε τα μάτια μας έξω από τα παραθύρια της τάξης. Και με στόχο να οδηγηθούν τα παιδιά μεθοδικά να βλέπουν και με τα άλλα μάτια τον κόσμο...

_______________________________________________

Μια πανοραμική άποψη των αρχαίων Συβότων

- από άλλη γωνιά της πόλης μας, όχι από την τάξη μας...

Κάντε κλικ στη φωτογραφία για να τη δείτε σε μεγάλη προβολή.

Διακρίνονται και το νησάκι Πρασούδι, ανάμεσα στην Κέρκυρα και στον Δρέπανο, το μοναδικό που σώζεται σήμερα ως νησί από τα νησάκια που αποτελούσαν τα αρχαία Σύβοτα, τη Λυγιά, τη Σκουπίτσα, τη Μαστιλίτσα...

Να και το βουνό της Σκουπίτσας. Σήμερα το λέμε Κεστρίνη...

κι αριστερά τα λοφάκια της Λυγιάς

Μια ακόμη άποψη της περιοχής. Η φωτογραφία είναι του Μιχάλη Πασιάκου.

Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται ο λόφος με τον Πύργο Ραγίου.

Πίσω του η Λυγιά και το Δρέπανο.

Κάποτε οι λόφοι αυτοί ήταν νησιά και στην πεδιάδα που σήμερα τα περιβάλλει δόθηκε η μάχη των Συβότων που περιγράφει γλαφυρά ο Θουκυδίδης.

Τα άλλα Σύβοτα, τα σημερινά, βρίσκονται στο βάθος δεξιά, πίσω από το βουνό... Στο Μούρτο... κι ας το αγνοούν οι περισσότεροι πως δεν είναι αυτά τα αρχαία Σύβοτα.

Ας είναι καλά όμως εκείνο το βότσαλο από τα Σύβοτα. Το μαρτυριάρικο... που ανάμεσα σε όλα τα άλλα μας αποκάλυψε και αυτό το μυστικό. Μα βλέπετε τι μαθαίνει κανείς όταν και βλέπει και ακούει με τα μάτια και τα αυτιά της ψυχής;